ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ปัญหาที่คุณแม่ต้องเจอ

บทความนี้ขอแนะนำ “ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ปัญหาที่คุณแม่ต้องเจอ” ในช่วงที่คุณแม่ตั้งครรภ์ก็มีการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนแล้ว ซึ่งหลังคลอดนั้นฮอร์โมนนั้นอาจจะยังไม่ปรับตัวเข้าสู่สภาวะปกติ ซึ่งการดูแลเด็กแรกเกิดอาจทำให้คุณแม่รู้สึกว่าทุกสิ่งทุกอย่างช่างท่วมท้น รับมือไม่ไหว เกิดความรู้สึกอารมณ์แปรปรวน เกิดความวิตกกังวล นอนไม่หลับ อาการเหล่านี้อาจเป็นอาการของภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ซึ่งอาการจะเป็นแบบไหนบ้างนั้นบทความมีข้อมูลมาฝากกัน

ซึมเศร้าหลังคลอดคืออะไร

ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดเกิดจากการเปลี่ยนของระดับฮอร์โมนอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้อารมณ์ของแม่มีความเปลี่ยนแปลง โดยสามารถแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มใหญ่ ๆ ได้แก่

1. ภาวะอารมณ์เศร้าหลังคลอด (postpartum blues หรือ baby blues)

เกิดจากการที่ยังปรับตัวหลังคลอดไม่ค่อยได้ มีความกังวลเรื่องลูก โดยทั่วไปมักมีอาการอยู่ในช่วงสัปดาห์แรก และสามารถหายได้เองโดยไม่ต้องรักษา

2. โรคซึมเศร้าหลังคลอด (postpartum depression)

มีอาการนอนไม่หลับ เบื่ออาหาร ร้องไห้บ่อย อ่อนไหวง่าย บางครั้งหงุดหงิด ความผูกพันกับลูกหายไป บางครั้งผุดภาพอยากทำร้ายตัวเอง หรือทำร้ายลูก ระยะอาการนี้มีตั้งแต่ 2 สัปดาห์ไปจนถึงหลายเดือน และจะต้องได้รับการรักษาที่ถูกต้อง ไม่สามารถหายเองได้

3. โรคจิตหลังคลอด (postpartum psychosis)

มักเกิดในช่วงหลังคลอด 1-4 วัน โดยผู้ป่วยมักมีอาการฉุนเฉียว ร้องไห้ง่าย คึกคัก คล้ายอาการของโรคไบโพลาร์ หูแว่ว ประสาทหลอน บางครั้งก็ได้ยินเสียงสั่งให้ฆ่าลูก คนไข้กลุ่มนี้จะมีอาการหวาดกลัวมาก นอนไม่ได้ น้ำหนักลดลงมาก ต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล เพราะไม่สามารถหายเองได้ อีกทั้งยังมีความอันตรายต่อตัวเองและลูก

สาเหตุของภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ?

1.มีประวัติป่วยเป็นโรคซึมเศร้า โรคไบโพลาร์ เคยมีภาวะซึมเศร้าระหว่างตั้งครรภ์หรือหลังคลอดมาก่อนหน้านี้

2.มีปัญหาที่ส่งผลให้เกิดความเครียดมากในช่วงปีที่ผ่านมา เช่น ภาวะแทรกซ้อนในระหว่างตั้งครรภ์ หรือมีปัญหาทะเลาะเบาะแว้งภายในครอบครัว เป็นต้น

3.สมาชิกในครอบครัวป่วยเป็นโรคซึมเศร้า หรือมีปัญหาในการควบคุมอารมณ์

4.ทารกมีปัญหาสุขภาพที่ต้องมีการดูแล หรือรับการรักษาอย่างใกล้ชิดเป็นพิเศษ

5.คุณแม่มีปัญหาในการให้นมบุตร ไม่มีน้ำนมให้ลูกทาน หรือมีน้ำนมน้อย ปัญหาเรื่องนี้อาจจะกลายเป็นสิ่งที่คุณแม่คิดโทษตัวเอง จนเกิดเป็นความเครียดสะสมได้

6.ครอบครัวมีปัญหาทางการเงิน เรื่องค่าใช้จ่ายที่ต้องเพิ่มขึ้นทุกวัน อาจจะทำให้คุณแม่คิดไม่ตก จนกลายเป็นความเครียดและนำไปสู่ภาวะซึมเศร้าได้

7.การตั้งครรภ์เมื่อไม่พร้อมหรือการตั้งครรภ์ไม่พึงประสงค์

อาการอย่างไรถือว่าเป็นภาวะซึมเศร้าหลังคลอด

อาการของภาวะซึมเศร้าหลังคลอด แบ่งออกเป็น 3 กลุ่มดังนี้

1.ภาวะอารมณ์เศร้าหลังคลอด 

อาจมีอาการตั้งแต่ 2-3 วันแรกหลังคลอดบุตร จนถึง 1-2 สัปดาห์ โดยมักมีอาการ

– วิตกกังวล อารมณ์แปรปรวน

– รู้สึกทุกอย่างท่วมท้น รำคาญใจ

– เศร้า ร้องไห้

– ไม่มีสมาธิ นอนไม่หลับ

– ทานอะไรไม่ลง

2.ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด 

จะมีอาการรุนแรงและยาวนานกว่า ซึ่งอาจยาวนานถึงหนึ่งปี อาการมักแสดงในช่วงสัปดาห์แรก ๆ หลังคลอด อาการที่มักพบได้แก่

– อารมณ์แปรปรวนรุนแรง วิตกกังวลอย่างหนัก หรือมีภาวะตื่นตระหนก

– รู้สึกไร้ค่า คิดว่าตนเองเป็นแม่ที่ไม่ดีพอ

– ร้องไห้บ่อย

– ไม่รู้สึกผูกพันกับบุตร

– รู้สึกสิ้นหวัง คิดเรื่องการทำร้ายตัวเองและบุตร ความตาย และการฆ่าตัวตาย

– ไม่อยากอาหาร หรือทานอาหารมากผิดปกติ

– นอนไม่หลับหรือนอนมากเกินไป

– อ่อนล้า หมดความสนใจหรือไม่มีความสุขกับเรื่องที่เคยชอบ

– แยกตัว ไม่มีปฏิสัมพันธ์กับคนในครอบครัวหรือเพื่อน

– สับสน ไม่มีสมาธิ

3.ภาวะโรคจิตหลังคลอด

พบได้น้อย เป็นอาการที่รุนแรง อาการอาจเริ่มตั้งแต่สัปดาห์แรกหลังคลอด ควรได้รับการรักษาทันที หากปล่อยทิ้งไว้ อาจทำให้ผู้ป่วยคิดหรือทำพฤติกรรมที่เป็นอันตรายต่อชีวิตได้ อาการของภาวะโรคจิตหลังคลอด ได้แก่

– หมกมุ่นเรื่องบุตร

– พยายามทำร้ายตัวเองหรือบุตร

– หวาดระแวง งุนงงสับสน

– ประสาทหลอน หลงผิด ได้ยินเสี่ยงแว่ว

– การนอนหลับผิดปกติ

– กระตือรือร้น มีพลังทำสิ่งต่าง ๆ มากผิดปกติ ภาวะกายใจไม่สงบ

การรับมือกับภาวะซึมเศร้าหลังคลอด

1.การทานอาหารที่มีประโยชน์

2.ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เพื่อให้ร่างกายแข็งแรง สุขภาพแจ่มใสขึ้น

3.หาเวลาพักระหว่างวัน หากในช่วงที่ลูกนอนหลับ ก็หากิจกรรมที่ตัวเองชอบทำ เพื่อให้ตัวเองมีความสุขมากขึ้น

4.ให้คุณพ่อหรือคนใกล้ชิดช่วยดูแลลูก ให้ทุกคนได้มีส่วนร่วมในการเลี้ยงดูลูกน้อยบ้าง คุณแม่จะได้รู้สึกว่าไม่โดดเดี่ยว 

5.ระบายความรู้สึกให้คนใกล้ชิดฟัง การได้เล่าความทุกข์ ความอึดอัดในใจให้คนอื่นฟังบ้าง จะช่วยให้คุณแม่อารมณ์ดีมากขึ้น

6.มีเวลาให้กับตัวเองบ้าง หาเวลาออกไปมีความสุขนอกบ้าน หรือพยายามทำให้ตัวเองรู่สึกสบายและมีความสุขที่สุด

7.ลดการรับข่าวสารที่ชวนให้เครียด เพื่อลดความกดดันและความกังวลในตัวเอง

8.ปรึกษาแพทย์

ควรไปพบแพทย์เมื่อไร

ควรพบแพทย์ทันทีเมื่อมีอาการ หรือสงสัยว่ามีอาการของอารมณ์ซึมเศร้าหลังคลอด ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด หรือภาวะโรคจิตหลังคลอด  ไม่ควรผัดผ่อนหรือเลื่อนนัดแพทย์หากมีอาการดังต่อไปนี้

1.มีปัญหาในการทำกิจวัตรประจำวันหรือดูแลบุตร

2.คิดเรื่องการทำร้ายตัวเองและบุตร

3.อาการไม่ดีขึ้นหลังผ่านไป 2 สัปดาห์

วิธีการรักษา

1.ภาวะอารมณ์เศร้าหลังคลอด 

ดีขึ้นได้ภายใน 2-3 วันหรือ 2-3 สัปดาห์ ระหว่างที่มีอาการผู้ป่วยควรหาเวลาพักผ่อนเมื่อทำได้ ขอความช่วยเหลือจากคนในครอบครัวหรือเพื่อน พูดคุยแลกเปลี่ยนประสบการณ์กับคุณแม่ท่านอื่น ๆ เพื่อจะได้ไม่รู้สึกว่ากำลังเผชิญสิ่งนี้อยู่เพียงลำพัง ไม่ควรดื่มแอลกอฮอล์หรือใช้สารเสพติดใด ๆ เพราะจะทำให้อาการแย่ลง

2.ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด สามารถรักษาด้วย

จิตบำบัด การได้พูดคุยกับแพทย์หรือนักวิชาการสุขภาพจิตจะช่วยให้ผู้ป่วยได้ระบายผ่อนคลายความวิตกกังวล และร่วมกันหาวิธีเพื่อรับมือกับสถานการณ์และอารมณ์ของตนเองได้อย่างเหมาะสม

การใช้ยา ส่วนใหญ่แล้วสามารถรับประทานยาต้านเศร้าในช่วงให้นมบุตรได้ หากมีความกังวล ควรปรึกษาแพทย์ถึงความเสี่ยงและประโยชน์ของยาก่อนใช้

3.ภาวะโรคจิตหลังคลอด 

ผู้ป่วยจำเป็นต้องได้รับการรักษาในโรงพยาบาลทันทีเมื่อมีอาการของภาวะโรคจิตหลังคลอด

การรักษาทางจิตเวชด้วยไฟฟ้า หากอาการไม่ตอบสนองต่อยาหรือการรักษาอื่น ๆ แพทย์อาจแนะนำให้ทำ การรักษาทางจิตเวชด้วยไฟฟ้า ซึ่งเป็นการส่งกระแสไฟฟ้าผ่านสมอง เพื่อปรับเปลี่ยนสารเคมีในสมอง

การใช้ยา แพทย์จะจ่ายยาต้านอาการทางจิต ยาควบคุมอารมณ์ และยาเบนโซไดอะซีปีน (benzodiazepines) ซึ่งเป็นกลุ่มของยานอนหลับ เพื่อควบคุมอาการ แต่ยาบางตัวอาจไม่เหมาะหากกำลังให้นมบุตร

บทส่งท้าย

ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดนั้นมาจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนที่รวดเร็วในช่วงหลังจากคลอดลูก ทำให้คุณแม่หลายท่านต้องพบเจอกับภาวะซึมเศร้าอย่างเลี่ยงไม่ได้ ฉะนั้นคุณพ่อ และคนในครอบครัว ต้องคอยดูแลคุณแม่ และคอยสังเกตอาการของคุณแม่ด้วย อย่าปล่อยให้คุณแม่ต้องคิดว่าตัวเองอยู่เพียงลำพัง และยาดีอีกตัวที่จะช่วยรักษาและเยียวยาภาวะซึมเศร้าหลังคลอดได้ก็คือ  “ครอบครัว”  เพราะครอบครัวคือกำลังใจสำคัญที่จะทำให้คุณแม่หายจากอาการซึมเศร้าได้มากที่สุด แต่ถ้าคุณแม่อาการยังไม่ดีขึ้นควรรีบพาคุณแม่เข้ารับการรักษากับแพทย์เพื่อตรวจประเมินอีกครั้ง และจะได้รักษาได้อย่างรวดเร็ว

เครดิตรูปภาพ www.istockphoto.com www.motherandbaby.co.uk www.medpagetoday.com

credit : ฝากถอนไม่มีขั้นต่ำ